Dateren van …
Binnen een onderzoek probeer je altijd een datering te geven aan gevonden stukken/ontwerpen ed. en te achterhalen wanneer een park- of tuinaanleg werd aangelegd, in welk jaar (of vaker: jaren) werd er aan het geheel gewerkt? Heel mooi als er kasboeken bewaard gebleven zijn, die geven vaak een goeie indicatie.
Toch blijft het uitkijken met dateren; betalingen lieten soms, om welke reden dan ook, lang, of erg lang, op zich wachten. Hierboven een voorbeeld: in september 1798 worden hyacintenbollen besteld bij de kwekers A:C en H [Arie, Cornelis en Hendrik] van Eeden in Haarlem. De betaling volgt in januari 1800. Ja best lang, maarre… deze valt nog best mee….in dit zelfde archief vond ik een ‘betalingstermijn’ van negen jaar. Het jaar van vermelding in een kasboek is niet altijd gelijk aan het jaar van aanleg of aanschaf.
Dat zijn termijnen die dan weer passen bij betalingen van personeel… De tuinbaas en tuinlieden werden vaak eens per jaar of half jaar betaald.
Het ligt helemaal aan de onderlinge afspraken, zo lijkt het. De tuinbaas kreeg inderdaad periodiek betaald, vaak tevens voor de uitbetaling aan (tijdelijk) ingehuurde werklieden of vrachtschippers. Hij diende dan als een soort hoofdaannemer voor de tuineigenaar, die via de tuinbaas betalingen deed. Bij Huys ten Donck zie je dat hij zo om de drie maanden (ongeveer) een overzicht van gemaakte kosten inleverde -en betaald kreeg.
Maar ook voor anderen dan de tuinbaas gold deze periodieke betaling. Ik zag in een ander kasboek dat de bakker ieder jaar rond kerst werd betaald ‘voor een jaar aan brood’. Dat zal geen vooruitbetaling zijn geweest, dus ik mag hopen dat deze bakker met andere klanten andere tijdstippen had afgesproken om betaald te worden. Ook in zijn geval gold dat de kost voor de baat uit ging.
Inderdaad geven kasboeken slechts aan wanneer en hoeveel er is betaald, maar als je de onderliggende rekeningen hebt, zie je vaak dat het om meerdere leveringen gaat die over een langere periode zijn verzameld. Negen jaar is wel heel erg lang, die ben ik nog niet tegengekomen…
Je moet zeker ook onderscheid maken tussen personen die in vaste dienst waren, mensen die al dan niet vaste leveranciers waren en opdrachtnemers die slechts een of enkele malen worden gevraagd voor een klus. Inderdaad; onderliggende rekeningen en kwitanties, dat zijn de echte snoepjes! Maarre…niet altijd voor handen…