Sneeuwpret in de tuinkunst
Als we opschieten lukt het nog: spelen in de sneeuw. Hier een idee voor wat sneeuwpret, met enig timmerwerk:
Uit: Johann Gottfried Grohmann, Ideenmagazin für Liebhaber von Gärten, Englischen Anlagen und für Besitzer von Landgütern, Heft 33, Tab. VII, Leipzig circa 1800: Dieses Blatt enthält eine originelle Idee, die man in den Gärten vornehmer Russen oft ausgeführt sieht. (…) welche, wenn man einen starken Frost vermuthet, zu wiederholten Mahlen mit Wasser übergossen werden, und folglich einen spiegelglatte Fläche gewähren. (…)
Het vergt enig timmerwerk: Sie besteht in einem Bau von Holz, der ohngefähr die Gestalt einer Chinesischen Brücke hat. Auf der einen Seite führen zwei Treppen hinauf: die andere Seite ist mit Bretern ausgetafelt, (…) Auf dieser Fläche fähret man auf Schlittschuhen (moedig!) oder kleinen Schlitten so lange hinunter, als man die des Treppensteigens wegen damit verbundene Bewegung ertragen kann. Vorzüglich werden diese künstlichen Eisberge an Teichen und Flüssen angelegt, damit die Fahrt verlängert werde. Die Seitengeländer sind mit Stämmchen von Nadelholz, und die Ecken der obern horizontalen Fläche mit bunten Wimpeln verziert.
gauw aan het werk dus!
In Nederland is mij slechts één, niet meer bestaande, sneeuwschans bekend; op landgoed Broekhuizen in Leersum zou iets dergelijks hebben bestaan. Hoe deze er heeft uitgezien en in welke periode deze heeft bestaan? Ik weet het helaas niet. Misschien wil Wim de naam verklappen? Het is iets met ‘Russe’ staat mij bij……
Montagne russe, is het antwoord. al is dit een variant. Het doet enigszins denken aan de Montagne d’Arion in het Bagno te Steinfurt, feitelijk een montagne russe met extra veel water. Dit soort kermis in de tuin is (uiteraard) een uitvinding van de Fransen, die de normale ‘Engelse’ tuin natuurlijk te saai vonden voor hun ietwat vermoeide zinnen. Wanneer we kermisattracties in tuin of park vinden, is dat gewoonlijk een teken dat we hier met de jardin anglo-chinois te maken hebben, waar door de bank genomen weinig Engels en ook weinig Chinees aan is, maar vooral veel Frans. De Fransen hebben de landschapstuin nooit geheel begrepen, daarvoor moet men maar eens naar Ermenonville gaan en er een kritisch oog op werpen: de zichten zijn nét verkeerd, de effecten juist te kort opeen.
Wat zag men in de jardin anglo-chinois aan kermisattracties? Deze montagnes russes dus, wippen, jeux de bagues (draaimolens). Een pracht achttiende eeuwse draaimolen is nog intact op Wilhelmsbad, Hanau, en vroeger stond een schommel met tot steunpalen twee gebeeldhouwde of houtgesneden Chinezen, in het Boekenbergpark te Antwerpen-Deurne, en een afbeelding van zoiets is ook in Le Rouge’s voorbeeldenboek te vinden uit de eind achttiende eeuw. Een hele reeks spelen was aanwezig in het park op Schönbusch, net buiten Aschaffenburg, nog steeds een van Europa’s fraaiste landschapsparken.
Dank Wim, het is weer geweldig!!
De Montagne Russe op Broekhuizen is, zoiets staat me bij, ook geen stellage, zoals hier, maar een kunstmatige heuvel.Zit ik goed?
Spelen in de tuin, ook Grohmann geeft nog een aantal voorbeelden, en ons aller Gijsbert van Laar in zijn Magazijn van Tuin-Sieraaden (Amsterdam, 1802-1809)natuurlijk ook. Het is een fantastisch leuk en aansprekend thema en ik zal, afhankelijk van het jaargetijde, hier vaker aandacht aan besteden.
Het woord glijdbergen is in dit verband ook zo’n mooi woord. ´t komt uit Reistogtje met de stoomboot naar Hamburg, in den zomer van 1826. Maar ik kwam ´t ook in een oude krant tegen.
Leuk Jan! Maarre… heb je nog een beetje meer context? Werd er bijvoorbeeld beschreven hoe de glijdberg er uit zag of…want een ‘Togtje’ in de zomer…en werd de naam van de tuin/het buiten/.. genoemd in het Reisverslag en/of in de krant? Het krantenbericht is uit welk jaar? En in welk verband wordt de glijdberg in de krant genoemd?
Zelf even nagekeken, het gaat inderdaad niet om sneeuwpret, maar om een glijbaan.
Uit:
REISTOGTJE naar HAMBURG in den zomer van 1826.(…)
Door Mr. B.H. Lulofs, tweede en laatste deel met platen. Te Groningen, bij J.Oomkens, 1828, p. 201:
‘Achter het huis vond men een’tuin, en in denzelven eene zoogenaamde glijdbaan of glijdberg,te Hamburg eine Rutschbahn,te Parijs, gelijk ik meen, Montagne Russe geheeten, en die men daar ter stede op de bekende plaats van uitspanning, insgelijks Tivoli genoemd, kan aantreffen.(…)’